ฤาลมการเมืองกำลังเปลี่ยนทิศในรัฐเวสต์เบงกอลของอินเดีย

1594 11 Jul 2012

วิริยะ สว่างโชติ

(1) วันที่ยี่สิบพฤษภาคมนี้ที่จริงน่าจะเป็นวันแห่งการเฉลิมฉลองครบรอบสามสิบ ห้าปีของการที่พรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย( มาร์กซิสต์) หรือ Communist Party of  India( Marxist): CPI(M)[1]เป็น รัฐบาลปกครองรัฐเวสต์ เบงกอลของอินเดีย  หากเป็นเช่นนั้นจริงๆผู้เขียนคงจะหาอะไรๆอันเป็น “สัญลักษณ์”ของ “ค้อนกับเคียว”เป็นของฝากให้กับเพื่อนๆที่เมืองไทยได้ไม่ยาก  แต่กาลกลับไม่ได้เป็นเช่นนั้น  เพราะวันนี้กลายเป็นการฉลองครอบรอบหนึ่งปีที่พรรคการเมืองแนวเสรี-นิยม อย่างพรรคตรีนามูล คองเกรส( Trinamool Congress)ฉลองครบรอบการเป็นรัฐบาลในรัฐเวสต์เบงกอลไปเสียแล้ว  ….ค้อนกับเคียวไม่ได้หายไปไหนหากแต่(เริ่ม)กลายเป็น “ของต้องห้าม”ในรัฐเวสต์ เบงกอล (2)  ที่จริงมีสัญญาณที่เริ่มส่อให้ว่าพรรคคอมมิวนิสต์ อินเดีย(มาร์กซิสต์) กำลังจะหมดความนิยมในเวสต์เบงกอล  เริ่มเมื่อ 6 ปีก่อนเมื่อพรรคฯมาสะดุดขาตนเองจากการปรับเปลี่ยนนโยบายที่ประสบความสำเร็จ อย่างนโยบาย“ปฏิวัติเขียว”และหันไปส่งเสริมอุตสาหกรรม โดยการจัดตั้งเขตอุตสาหกรรมในตอนนั้นที่สำคัญก็คือคือโรงงานรถยนต์อีโค-คาร์ “ ตาต้า นาโน” ( Tata Nano)  ในตอนนั้นโดยรัฐบาลเวสต์ เบงกอลจะทำการเวนคืนที่ดินของชาวนามาเป็นพื้นที่นิคมอุตสาหกรรม โดยเฉพาะในเขตนานดิกราม  ซิงกรู ปลายปี ค.ศ. 2006 จนถึงต้นปี ค.ศ.2007 รัฐบาลเวสต์ เบงกอลได้ใช้ความรุนแรงในการขับไล่ชาวนาออกจากพื้นที่นาที่จะปฏิรูปเป็นเขต อุสาหกรรมอย่างต่อเนื่อง  ตอนนั้นทั้งปัญญาชน นักเขียน นักการเมืองและนักศึกษาออกมาเดินเรียกร้องให้รัฐบาลยุติการกระทำดังกล่าว   ผลกระทบต่อเนื่องจากกรณีของนานดิกรามและซิงกรูที่ดูเป็นอะไรที่เป็นออกจะ เป็นทางการ  ก็คือการพ่ายแพ้การเลือกตั้งใหญ่สองครั้ง คือการเลือกตั้งโลกสภา(the Lok Sabha)ในปี ค.ศ. 2010 และการเลือกตั้งสภารัฐเวสต์เบงกอลในปี ค.ศ. 2011 ที่ทำให้พรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิตส์)แทบไม่เหลือที่นั่งทั้งในโลกสภา ของรัฐบาลกลางที่กรุงนิว เดลลีและสภาของรัฐเวสต์เบงกอลเองอีกเลย[2]  พร้อมๆกันนั้นทำให้พรรคตรีนามูลคองเกรสซึ่งเป็นพรรคการเมืองระดับท้องถิ่น ที่มีผู้นำหญิงอย่างมามาตา บานาจี ( Mamata Bannerjee)เป็นหัวหน้าพรรค ชนะการเลือกตั้งอย่างถล่มทะลาย และกลายเป็นพรรคการเมืองที่มีระดับความสำคัญระดับชาติไปในทันที  เพราะหลังจากนำพรรคตรีนามูลชนะการเลือกตั้งโลกสภาในปี 2010 นั้นเธอ็ได้รับตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการรถไฟของอินเดีย แต่นั้นยังไม่ใช่เป้าหมายของเธอเมื่อเธอประกาศว่าชัยชนะที่เธอต้องการคือ “การถอนรากถอนโคนพรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิสต์)ออกจากเวสต์เบงกอลให้ ได้”  เพื่อนๆชาวเบงกาลีเคยบอกกับผู้เขียนว่าสโลแกน “Anti-Communism” ของมามาตามีคนจำได้มากกว่าสโลแกนของพรรคตีนามูลที่ว่า “Ma, Mati, Manush” ( Mother, Mati, People)เสียอีก   ในอดีตมามาตาเคยเป็นนักเมืองของพรรคคองเกรส เคยลงสมัครเลือกตั้งในสภาของรัฐเบงกอลต่อสู่กับคู่แข่งจากพรรคคอมมิวนิสต์ฯ มาตลอด และที่สำคัญเลยมามาตาเคยถูกทำร้ายกลุ่มผู้สนับสนุนพรรคคอมมิวนิสต์ฯในขณะกำ ลังปราศัยหาเสียงเลือกตั้งปี ค.ศ.1990  แม้เธอจะชนะการเลือกตงในครั้งนั้น  แต่พรรคคอมมิวนิสต์ฯก็ได้เป็นรัฐบาลยี่สิปปีให้หลังเธอกกลับมาทวงแค้นคืนได้ สำเร็จในปี ค.ศ.2011 แม้ในขณะนั้นมามาตาเป็นรัฐมนตรีกระทรวงรถไฟของอินเดียและเป็นสมาชิกของโลก สภา  แต่เธอประกาศไม่ลงสมัครเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภารัฐเวสต์ เบงกอล ขอช่วยหาเสียงให้ผู้ลงเลือกตั้งคนอื่นๆในพรรคจนพรรคเธอชนะท่วมท้น   หลังจากนั้นเธอจึงลาออกจากการเป็นสมาชิกโลกสภาและรัฐมนตรีกระทรวงรถไฟารับ ตำแหน่งผู้ว่าการรัฐเวสต์ เบงกอล  สิ่งที่เธอทำไม่น่าจะมีคำอธิบายเป็นอื่นนอกจากว่ามันเป็นเรื่อง “ยุทธศาสตร์ทางการเมือง”ของการล้มคอมมิวนิสต์ฯ  สิ่งหนึ่งนี้ยืนยันได้ ก็คือ การที่รัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐอเมริการฮิลลารี คลินตันประสงค์จะเยือนรัฐเวสต์เบงกอลในเดือนพฤษภาคมปีก่อนหลังพรรคตรีนามูล ชนะการเลือกตั้ง  แต่ถูกยับยั้งจากที่ปรึกษาของเธอว่า “จะเป็นการแทรกแทรงการเมืองภายในของอินเดีย” หากจะกล่าวแบบวาทการกรรมของโลกที่ “อุดมการณ์ทางการเมืองยังไม่ได้สูญสิ้น”การเยือนของเธอดูจะเป็นการออกหน้า ออกตาเฉลิมฉลองชัยไปกับการชนะของโลกเสรีนิยมที่มีต่อโลกสังคมนิยมอะไรปาน นั้น  แต่โทษที!! เวสต์เบงกอล  ไม่ใช่เวสต์เบอร์ลินเมื่อ ปี ค.ศ.1989  ทีนี้!! ปัญญาชน มาร์กซิสต์เสรีนิยมสนับสนุนขบวนการเหมาอิสต์  ในขณะที่รัฐบาลคอมมิวนิสต์(มาร์กซิสต์)ไล่ล่าพวกเหมาอิสต์ …ที่นี้(เคย) “แดง”ทั้งรัฐ   (3)  แต่ใน ท้ายสุด หนึ่งปีให้หลังนางฮิลลารีก็ได้มาชื่นชมบรรยากาศการเมืองแบบเสรีนิยมในเวสต์ เบงกอลสมความตั้งใจ  หลังจากพบกับนายกรัฐมนตรีบังคลาเทศที่กรุงดาร์กาเธอก็มุ่งตรงสู่โกลกาตา เพื่อใช้เวลาในวันที่ 6 และ 7 พฤษภาคมพบกับผู้ว่าการรัฐเวสต์ เบงกอล  กลุ่มเอ็นจีโอหญิง  และเยาวชนสตรี  หนังสือพิมพ์ประโคมข่าวว่าการมาของเธอนับเป็นครั้งแรกที่นักการเมืองระดับ สูงของรัฐบาลสหรัฐอเมริกาเคยมาเยือนรัฐเวสต์เบงกอล  แม้ไม่มีการรายงานถึงวัตถุประสงค์ที่ชัดเจนของการมาเยือน  เพียงแต่แจ้งว่า “แวะพัก”ก่อนไปที่นิว เดลลี  แต่หนังสือพิมพ์ยักษ์ใหญ่ในเวสต์รายการว่าหมายกำหนดการถูกเซทขึ้นเพียง หนึ่งสัปดาห์ก่อนการมาเยือนของเธอ   แล้วยังย้ำว่าหากพรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิสต์)ยังคงครองอำนาจอยู่  “วันเช่นนี้คงไม่อาจเกิดขึ้นได้”  ที่จริงฮิลลารีเคยมาโกลกาตาครั้งหนึ่งในปี ค.ศ.1997 ตอนมาเธองานศพแม่ชีเทราซากับประธนานาธิบดีคลินตัน  ผมไม่แน่ใจว่าตอนนั้นเธอสะดุดตากับธงแดง  สัญลักษณ์ค้อนเคียวบนผนังอาคาร  อนุเสาวรีย์เลนิน หรือถนนโฮจิมินต์ บ้างหรือเปล่า?? อย่างไรก็ดี  ดูข่างต่างๆในหนังสือพิมพ์จะยกให้กับบรรยากาศหลังพรรคคอมมิวนิสต์ล้มสลายที่ ทำให้บรรายากาศของการลงทุน (จากนักลงทุนทั้งอินเดียและต่างชาติ)กำลังจะเข้ามามีความสำคัญมากขึ้นใน เวสต์ เบงกอล  สำหรับการมาเยือนของฮิลลารีแม้จะมีการต้อนรับอย่างเป็นทางการโดยผู้ว่าการ รัฐมามาตาที่อาคาร Write Building อันเป็นเหมือนที่ทำการของรัฐบาลเวสต์ เบงกอล  แต่ก็ว่ากันว่าจะไม่มีการพูดถึงเรื่อง “ธุระทางการ”ระหว่างมามาตากับฮิลลารี  หลังจากนั้นสองวันข่าวก็รายงานว่าในเวบไซต์ของสำนักกงศุลอเมริกันในอินเดีย ก็ปรากฏรายงานว่าคณะของฮิลลารีและบุคคลในรัฐบาลของเวต์เบงกอล ได้มีพูดคุยถึงการลงทุนของนักลงทุนอเมริกัน โดยเฉพาะเรื่องการลงทุนในอุตสาหกรรมไอทีและการค้าปลีกในรัฐเวสต์ เบงกอล   ซึ่งต่อมารายการดังกล่าวได้ถูกรัฐบาลเวสต์ เบงกอลขอให้ทางกงศุลอเมริกันลบออกจากเวบไซต์    การเชือเชิญนักลงทุนเข้ามาในเวสต์เบงกอลน่าจะเป็นเรื่อง “ละเอียดอ่อน”ที่สำคัญของรัฐบาลของมามาตา เมื่อรัฐเวสต์เบงกอลโดยเฉพาะกัลกัตตาตลอดช่วงที่ผ่านมาถูกมองว่าเป็นเมือง แห่งการสไตรค์  มีสหภาพแรงงานและองค์กรแรงงานย่อยๆที่เข้มแข็ง ขบวนการฝ่ายซ้ายต่อต้านทุนจักวรรดิ์นิยม  ดังนั้น  ที่ผ่านมาหากเทียบกับรัฐอื่นๆที่ผ่านมาเวสต์เบงกอลจึงดูไม่ค่อยมีบรรยากาศ ของการส่งเสริมการลงทุนมากนัก  สิ่งสำคัญ “ที่ดิน”อันเป็นปัจจัยสำคัญของการลงทุนเป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่รัฐบาลของมา มาตายังไม่อยากแตะในตอนนี้  (4 ) โดยสรุปการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในเวสต์เบงกอลหลังยุคคอมมิวนิสต์นำไป สู่การเปลี่ยนแปลงในด้านโครงสร้างเศรษฐกิจการเมืองเวสต์ เบงกอลอย่างแน่นอน  และผลต่อโครงสร้างอำนาจทางการเมืองของสหพันธรัฐอินเดียไม่มกก็น้อย  แต่มันจะนำไปสู่มิติใดบ้างคงเร็วเกินไปที่จะกล่าวถึงหรือคาดการณ์ในขณะนี้   ผู้เขียนในฐานะคนนอกคงไม่อาจกล่าวอะไรได้ว่า 30 ปีกว่าที่พรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิสต์)ปกครองเวสต์ เบงกอลมีอะไรเกิดขึ้นบ้าง  แต่ก็คิดว่าประชากรกว่า  90 ล้านของเวสต์ เบงกอลน่าจะรู้และเป็นผู้กำหนดอนาคตของตนเองไปเรียบร้อยแล้ว  คุณป้ามามาตา บันนาจีเป็นเพียงส่วนหนึ่งของสิ่งที่ได้เปลี่ยนแปลงไปและสิ่งที่กำลังจะเกิด ตามมาในรัฐเวสต์ เบงกอล

---

[2] ในกรณีนี้พรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิสต์)มีที่นั่งในโลกสภามาตลอดและ บ้างสมัยร่วมยังจัดตั้งรัฐบาล กลาง-ซ้ายกับพรรคคองเกรสสำหรับในสภาเวสต์เบงกอลพรรคคอมมิวนิสต์ อินเดีย(มาร์กซิสต์)ครองเสียงข้างมาก มาตลอดตั้งแตปี ค.ศ.1977-2011  แต่กลุ่มที่รวมตัวกันจัดตั้งรัฐบาลในรัฐเวสต์ เบงกอลจะเรียกว่า “แนวร่วมพันธมิตรฝ่ายซ้าย”หรือ “Left Front” อันประกอบไปด้วยพรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย(มาร์กซิสต์) และพรรคการเมืองระดับท้องถิ่นหลายพรรคในเขตเวสต์เบงกอล การรวมตัวดังกล่าวเพื่อต้านกระแสพรรคคองเกรส ดังนั้น “การเมือง”ในระดับชาติและระดับรัฐของอินเดียจึงค่อนข้างมีความซับซ้อนและไม่ ได้ทีระนาบของความร่วมมือไปในทิศทางเดียวกันเสมอไป