ความไม่เป็น วัฒนธรรม ใน วัฒนธรรม !!

16 21 Feb 2025

 

 

ผมเขียนทุกปี เรื่องกระทง และอีกหลายๆ เรื่อง เกี่ยวกับประเพณี “ไทย” ที่ไม่ใช่ไทย หรือ คนละไทย อาทิเช่น เวลามีเทศกาลงานลอยกระทง มัก มีน้องๆถามผมว่า ไม่ไปลอยกระทง กะเขาหรือ ? (ทำไมไม่ไป ) ผมก็เลยตอบขำๆไปว่า ผมคนป่าคนดง ผมไปไหว้แม่น้ำ เหมือนคนที่ลุ่มทำไม ? ไม่ไปไหว้ พญานาค เหมือนคนริมแม่น้ำ ผมไหว้ผี ไหว้ต้นไม้ ก้อนหิน ภูเขา ซิ ถึงจะถูก !!

 

ผมรู้ว่าคนถาม ก็คงงงๆ และไม่เข้าใจในสิ่งที่ผมพูด เราถูก ชาติ จัดการระบบความคิด ความเชื่อ จนบางที เชื่อแบบไร้เหตุผล สติปัญญา ไม่ไตร่ตรอง ตริถาม ยิ่งประเพณีหลายอย่าง ถูกคำสั่ง (บังคับ) ไว้ในงานปกครอง (ตั้งแต่กรม จังหวัด อำเภอ กำนัน ส่งไปถึง ผู้ใหญ่บ้าน ) ก็เลยจัดทั่วประเทศ คนดอยมีแค่ลำธารน้อยๆ ก็ยังถ่อลงดอยไปลอยกระทง  คนเล คนน้ำเค็ม ที่ไม่มีทั้ง พญานาค (พญานาคเป็นสัตว์น้ำจืด) และ แม่คงคา ซึ่งถิ่นกำเนิดน่าจะภาคกลาง ตอนนี้ กระทงลอยฟ่องในทะเล

 

ประเพณีไทย หลายประเพณีถูกรื้อสร้าง ด้วยน้ำมือของรัฐ รัฐที่พยายามเป็นและเอาความเชื่อของคนบางกลุ่มมาเป็นความเชื่อของชาติ แล้วก็สั่งให้ทุกคน เชื่อตาม ทำลายระบบความเชื่อเล็กๆ ของคนท้องถิ่นเล็กๆ ให้สูญหาย หายด้วยน้ำมือ ผู้ใหญ่บ้าน และฝ่ายปกครองอำเภอ กลายเป็น ชาติ นั่นแหละที่ทำลาย รากฐานความเป็นชาติ ( ที่ควรจะหลากหลายตามพื้นที่ ตามภูมินิเวศวัฒนธรรม คนป่า คนดอย คนลุ่ม คนเล ทำไม ประเพณีลอยเรือ ของชาวอูรักลาโว้ย ไม่ใช่ ประเพณีชาติ ? หรือ ประเพณีสักการะ ปลาพะยูน ให้คน ริมแม่น้ำโขง ไหว้ ดูบ้าง แทนพญานาค

 

ความวุ่นวายสร้างชาติ สร้างเอกลักษณ์ ประเพณีวัฒนธรรม ที่จัดใหญ่แบบอุตสาหกรรมวัฒนธรรม กำลังกลายเป็นภาระของสิ่งแวดล้อม ของความไม่จำเป็น ขยับขยายเป็น งานใหญ่โต ทุ่มโถมงบประมาณ และสร้าง สมมติ เรื่องราว ประติดประต่อเป็นความเชื่อชุดใหญ่ สำคัญมีอิทธิพลทางความคิด หลายคนนี่ เชื่อจริงๆ สุดจิตสุดใจ เป็นวันสำคัญทางใจ แบบต้องทำ ต้องขลัง ต้องครบ ถูกต้อง ตามตำรับตำราโบราณ ที่แต่งขึ้นเมื่อไม่นาน

 

หลายประเพณีในประเทศ ถูกแต่ง สร้าง เติมขึ้นเป็นตุเป็นตะ เมื่อไม่นานมานี้เอง ด้วยชุดความคิด การสร้างชาติ สร้างรัฐ ประเพณี คือ การสร้างเอกลักษณ์ ทางวัฒนธรรม ที่ชาติ หรือ กระบวนการสร้างชาติ จะต้องมี วัฒนธรรมประจำชาติ ชาติที่ไม่จินตภาพถึงความหลากหลาย หลายเผ่า หลายพันธุ์ ชาติ ในระดับย่อย เขตจังหวัด จึงมีงานช้าง ประวัติศาสตร์บทบาทช้าง วีรกรรมช้าง ให้คนที่ไม่ได้รู้จักช้าง หรือ เลี้ยงช้าง ต้องซาบซึ้งน้ำตาไหล หรือ ภูมิใจ เติบโตมากับการท่องจำความดีของช้าง และนั่นเอง ที่ผมก็ไม่เที่ยวงานช้าง แถมงานช้าง (งานชาติ) ก็ไม่ให้ผมขายไวน์ ด้วย ไวน์ ที่ทำมาจากผลไม้ท้องถิ่น สุรินทร์ แท้ๆ จากคนในท้องถิ่น สุรินทร์ 100% แต่ชาติ (สุรินทร์) ก็ยังไม่ให้ขาย ชาติ (สุรินทร์) ก็ไม่ต่างจาก ชาติ (ไทย) ที่ไม่เคยเห็นหัวชาวบ้าน ชาวบ้านจึงมีหน้าที่ แค่ฟังคำสั่ง จาก ชาติ(ไทย) ที่สั่งลงมายัง ชาติ (สุรินทร์) ให้จัดประเพณีลอยกระทง เขมรป่าดง (คำเรียกของกษัตริย์ สมัยอยุธยา) ต้องถือกระทงไปหาแหล่งน้ำน้อยๆ สระประปา บ่อ ห้วย หนอง กระทงนับร้อยนับพันเบียดกันอยู่ในบ่อ  เพื่อไหว้ ตามคำสั่ง ชาติ ที่พยายามสร้างประเพณีไทย

 

“ไม่ไปลอยกระทง แล้วพี่ไปไหน ?”   นางถามผมอย่าง เอือมระอา ไอ้ความชอบคิดนอกคอก และ ไม่ยอมไปไหนเหมือนใครเขา

“พี่จะไปสืบสานประเพณีกินหมูกระทะ ครับ...ไปด้วยกันไหม ?”    ผมถามนาง กลับ