บูชิโด : จิตวิญญาณ ผู้สร้างชาติญี่ปุ่น

274 23 Jul 2024

ผมนี่ชื่นชอบมาก ในห้วงยามสมัยโน้น ยุคที่เรียกตัวเองว่าคนหนุ่มนักแสวงหา นอกจากการโบกรถเที่ยวไปทั่วแล้ว หนังสือก็คือยานพาหนะที่เยี่ยมยอดมาก พาเราท่องโลกไปได้ไกลกว่าสิ่งใดๆจะพาไปได้ พาย้อนอดีตกาล หรือ เจาะผ่านรูหนอนกาลเวลาไปในโลกอนาคตก็ได้!!

มีหนังสือที่ผมชอบอ่านมากๆ อยู่ 2-3 ประเภท คือ ประเภทแรก แนวค้นหาตัวเอง หาแรงบันดาลใจ หาความหมายของการมีชีวิต ฉะนั้นงาน จำพวกขบถความคิด แด่นักศึกษา แด่หนุ่มสาว ซัมเมอร์ฮิลล์ (โรงเรียนเสรีภาพ) ผมชอบอ่านมาก   ประเภทที่สองคือ แนวสัจจะนิยม จำพวกวรรณกรรมเพื่อชีวิต อย่าง ลีโอ ตอลสตอย แมกซิมกอกี้ บอริส ปาสเตอร์แน็ก ดอสโต เยฟสกี้ เฮอมัน เฮสเส กุหลาบ ศรีบูรพา ฯลฯ ผมเสพคลั่ง แทบเสียสติ และ ประเภทที่สาม ประวัติศาสตร์ความยิ่งใหญ่ของชนชาติต่างๆ ตั้งแต่ยุคอดีต นครโบราณบาบิโลเนี่ย  พวกแอสแท็ค พวกอินคา ไล่มาจนถึง ฉินซีฮ่องเต้ ประวัติการต่อสู้ของคนหนุ่มสาวจีน ยุคเปลี่ยนประเทศ ดร.ซุน ยัดเซ็น ประธานเหมาเจ๋อตุงและสี่สหาย และแม้กระทั่ง เรื่องราวของลูกพระอาทิตย์ โชกุน ดาบและซามูไร คนที่ยังมีชีวิต คนตัวเล็กๆ ที่ไทยเรียกว่า “ไอ้ยุ่น”ที่ครั้งหนึ่งเกือบยึดโลกได้!!

มันเริ่มจากตรงไหนดี ที่ผมหลุบหาย เข้าไปในโลกของปรัชญาวิถีแห่งซามูไร หรือที่เรียกว่า บูชิโด เป็นหลักคำสอนและสืบทอดกันในหมู่นักรบซามูไร 

จากเรื่องราวความรัก ความผูกพันในครอบครัว เล็กๆในถิ่นชนบท มีแม่เฒ่ากับลูกชาย อยู่สองแม่ลูก หาเลี้ยงชีพด้วยการทำนา วันหนึ่งบ้านเมืองก็เกิดศึกสงคราม ทางการประกาศ เรียกหรือเกณฑ์ ชายฉกรรจ์ คนหนุ่มทุกคนต้อง เข้าร่วมสงคราม ลูกชายอิดออด เพราะห่วงแม่วัยเฒ่า ปลอบอย่างไรก็ไม่ยอมไป ร่วมรบ คืนนั้น แม่ตัดสินเขียนจดหมายฉบับหนึ่ง แล้วออกจากบ้านไปกลางดึก รุ่งขึ้น เมื่อลูกชายตื่นมาพบแค่จดหมายบนที่นอนแม่ เขาแทบล้มฟุบ ร้องไห้คร่ำครวญใจจะขาด

“โยชิ ลูกรัก 
      .. แม่เขียนจดหมายนี้ด้วยความยากลำบาก เพราะน้ำตานองหน้า แม่รักลูกเหลือเกิน แต่ ถ้าหากเทียบกับความรักที่ต่อแผ่นดินบ้านเกิด มันช่างน้อยนิด  เท่าฝุ่นผงธุลี แม่ทดอยู่ไม่ได้ หากยังต้องเป็นภาระ ถ่วงภารกิจอันทรงเกียรติ ที่ต้องออกไปรบเพื่อแผ่นดิน บูชิโด สอนให้เรากล้าหาญ เสียสละ และ ภาคภูมิในเกียรติยศ แม่ไม่อยากมีชีวิตอยู่บนความอับอาย และไร้เกียรติ 

     .. เมื่อลูกได้อ่านจดหมายนี้ แม่คงไม่มีชีวิตแล้ว ดังนั้น ลูกจงออกไปรบปกป้องแผ่นดิน อย่างกล้าหาญ และมีเกียรติ ตามแนวทางบูชิโดของเรา 

รักลูก 
แม่ ผู้แก่ชรา “
.....

บูชิโด แท้จริง สอนให้คนมีจิตวิญญาณที่เข้มแข็ง กล้าหาญ และยึดมั่นในเกียรติยศเทียบเท่าชีวิต ทำให้ดินแดนอาทิตย์อุทัย อย่างญี่ปุ่น แม้ชาติเล็กๆ กลับยิ่งใหญ่มาก ขนาดพ่ายแพ้สงคราม ประเทศชาติพังย่อยยับ แต่ก็ฟื้นฟูได้รวดเร็วมาก ประชาชนของเขามีวินัย เด็ดเดี่ยว และเสียสละ 

เวลานึกถึง เรื่องราวปรัชญาวิถีชีวิตของบูชิโด ผมมักกลับมามอง ชีวิตพวกเราคนไทย เมื่อวานน้องข้างบ้านเรื่องแม่ ผู้รักลูกน้อยเกินจำเป็น หรือ อย่างโง่เขลา โพสต์ด่าครูศูนย์เด็ก พาทำโทษลูกตน นานาต่างๆ โดยไม่ฟังคำครูชี้แจงใดๆ 

ผมอยู่ที่นี่ มานานพอ ที่จะเห็นคนหลายคน ตั้งแต่เด็กน้อย จนเติบใหญ่ จนวันนี้เป็นผู้ใหญ่ เป็นคนหนุ่มสาว เป็นพ่อแม่ เห็นโลกทัศน์ ความเชื่อ และการอบรมสั่งสอนที่ผิดๆ ทำให้เด็กกลายเป็นเด็กที่ขาดความกล้า โกหก โวยวาย และเติบโตอย่างคนไร้เกียรติ ติดสบาย โทษคนอื่น และ ไม่เห็นความสำคัญของส่วนรวม หรือ ไร้มารยาทกับผู้อื่น แถมไม่ซื่อสัตย์ มีชีวิตแบบคนที่ขาดซึ่งแรงบันดาลใจ !! 

ช่วงนี้ ไม่รู้โชคชะตาอะไร ผลักไสให้ผม ไปคุ้นเคย รู้จัก ใกล้ชิดกับคน ความใกล้ชิดพูดคุย พบเห็นสิ่งที่เป็นสิ่งที่ทำ บ่อยๆ ทำให้ผมรู้สึกวุ่นวายในใจมาก บ่อยครั้งที่รู้สึกเศร้า สิ้นหวังเมื่อนึกถึงภาพชีวิตคนเหล่านั้น เลยกลับมาทบทวนครุ่นคิด   เรื่องของ บูชิโด ปรัชญาวิถีของซามูไร ที่มีรากลึกผสมระหว่าง ศาสนาขงจื๊อ และ พุทธ ผสมผสาน ซึ่งหลักคำสอนหลัก ๆ ก็จะมี 

1 ความกล้าหาญ ความกล้าหาญ คือกุญแจไขไปสู่วิถีชีวิตที่อิสระ ไม่ยอมจำนนใดๆ  แต่ก็ต้องมีปัญญา และความแข็งแกร่งคอยกำกับด้วย  2 ความอ่อนน้อม ถ่อมตน 3 ความมีเมตตา 4 ความยุติธรรม 5 ความภักดี  6 ความซื่อสัตย์ และ 7 เกียรติยศ สิ่งนี้เอง ทำให้ คนญี่ปุ่น แตกต่างจากคนอื่น ซามูไร จะไม่ยอมเสียเกียรติ แม้ต้องแลกด้วยชีวิต เขาจึงเลือก ทำ เซปปุคุ หรือ ฮะระคิริ คือการคว้านท้องตัวเอง ให้ตาย เพื่อรักษาเกียรติ ...

กลับมามอง บ้านเมืองเรา หลายคนเดินหน้าด้าน ออกสื่อ ทั้งๆ ที่โดนครหา ค้ายาบ้าง ก่ออาชญากรรม บ้าง และคนรับใช้ (ข้าราชการ) ก็แห่ห้อมล้อม ตามเลียลิ้นมันแพล็บ ยิ่งมาฟังเรื่องผู้ปกครองด่าครู เมื่อวาน ผมแอบนั่งเศร้าเงียบๆ..