เครื่องหมาย ความหมาย และ การเข้าถึง “สถานะสำคัญในสิน”

421 12 Jun 2023

พอชีวิตมาเข้าโหมดการค้า ที่ค่อนไปทางเสรีมากขึ้นสงคราม การแก่งแย่ง ต่างๆ ตั้งแต่ พื้นที่สื่อ คนเด่นดังสำคัญ ประวัติศาสตร์หรือการเกาะเกี่ยว กับชีวิต ตั้งแต่อดีต ความดี ความเป็นไทย ความร่มเย็น ศิลปวัฒนธรรม ฯลฯ ทุกอย่างจะถูกขึ้นมาเป็น โอกาส หรือ ความได้เปรียบทางการค้า

วันก่อน ผมพูดวิจารณ์ นายกฯ ในดวงใจคนไทย ทิม พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ ไปว่า แนวคิดกระดุม 5 เม็ดของมึงมันเก่ามาก เป็นแนวคิด NGOs ยุคแรกๆ ซึ่งในสมัยนั้น ราวๆ 30  หรือ 40 ปีก่อน ถือว่าเป็นแนวคิด ก้าวหน้ามาก แต่เวลานี้มันเก่า มันช้า  สำหรับการแก้ปัญหาความยากจน ของคนไทย โดยเฉพาะเกษตรกร ผมโดนทัวร์ลง !!!  ฮ่าๆๆ

ผมรู้ว่าทำไม จู่ๆ พรรคก้าวไกล ถึงโดดมามี กระทรวงทรัพยากรฯ อยู่ในลิสต์ รมต.  ทั้งๆ ที่นอกนั้น มีแต่กระทรวงความมั่นคง เดาว่าน่าจมาจากเสียง ส.ส.สาย NGOs   

ใช่ครับ การแย่งชิงทรัพยากร การถูกเบียดขับโอกาสการเข้าถึง ทรัพยากรธรรมชาติ คือ รากหนึ่งของปัญหาความยากจน แต่ไม่ใช่มีแค่นั้น ต่อให้คุณแจกที่ดินผืนโตๆ แบบ พอจะรวยได้แก่เกษตรกร อีก 5 ปี 10 ปี มาดูได้เลย ว่า ที่หลุดมือไปเกือบหมด หรืออยู่ในธนาคาร ในที่รับจำนอง เพราะความยากจน ไม่ได้ผูกปมไว้ที่ ปัจจัยเรื่องผืนดิน ที่ทำกิน แต่มันมีมากกว่านั้น ผมเคยเขียน ข้อเสนอ ปัญหาเกษตรกรไทย “กระดุม 10 เม็ด”ไปฝากไปให้ พิทา อ่าน เมื่อหลายปีก่อน ตอนเขาดังมากจากการ อภิปราย ปัญหาและทางแก้ “กระดุม 5 เม็ด”  ว่าตอนนี้ มันมีมากถึง 10 เม็ดแล้ว !!

หนึ่งในนั้น คือ อคติ และ ความจมมืด ในอำนาจของคนที่ไร้ความเป็นธรรม เมื่อเช้า ผมเขียนเรื่อง “หม่อน” ว่าทำไม จังหวัดสุรินทร์ ยกชู เรื่อง หม่อน มาตลอด 30 หรือ 40 ปี จึงไม่สนับสนุน “ราชาแห่งไวน์ซีโมน” Mulberry wine หรือ ไวน์หม่อน ซึ่งเป็นไวน์ที่ให้รสชาติ เอกลักษณ์ ดีงามไม่แตกต่างจากไวน์องุ่น ผมสู้ สร้าง เรื่องหม่อน ตั้งแต่ แยมหม่อน ( Mulberry Jam) และ น้ำหม่อน ( Mulberry Juice ) และเฝ้าฝันว่า นี่จะเป็นทางเลือกหนึ่งของจังหวัด แต่ จนบัดนี้ 8 ปี แล้วแม้แต่จะขายในงานอีเว้น งานเกษตรแฟร์ งานเทคโนฯ หรือ งานช้าง สุรินทร์ งานผ้าไหม อาเซียยน  งานหม่อน งานอีเว้น จังหวัดทั้งหมด ยังไม่ได้รับอนุญาตเลย!!

ในตลาดแข่งขันกับตลาดภายนอก งานอีเว้น คอนเสิร์ต ต่างๆ ที่ผุดขึ้นราวดอกเห็ด ถูกครอบไว้ด้วยทุนสปอนเซอร์ “ช้าง ลีโอ สิงห์ “ ซึ่งไม่อนุญาตให้มี แอลฯ ยี่ห้ออื่น เราไม่มีระบบสายส่ง ไม่มียี่ปั้ว ซาปั้ว ไม่มีห้าง ไม่มีซูเดปอร์มาเก็ต แม้แต่ร้านโชว์ห่วย ก็เข้าไม่ถึง เพราะเราไม่มี “สถานะ” ในตลาดการค้า เวลาไปเสนอ จะถูกต่อรอง ให้ ลด ให้แถม ให้ชิมก่อน ฯลฯ แตกต่างจากแบรนด์ ผู้ครองตลาด ที่คนกลาง ร้านค้า ไม่สามารถต่อรองได้ หมายความว่า นี่คือ กระดุม ที่ไม่อยู่ใน 5 เม็ดของ พิทา

มีสินค้าแล้ว มีของแล้ว มีวัตถุดิบ แรงงาน ฯลฯ ก็ยัง ไปไม่ได้ ไม่เคยมีใครถาม ว่า ทำไม “วิสาหกิจชุมชน” เกือบ 100% เป็นแค่ คนแก่ หรือ คนพิการ ที่โตไม่ได้ โตยาก และอยู่ภายใต้การอุปถัมภ์ คอยป้อน จากงบประมาณ และคนของรัฐ คือ กรมพัฒนาชุมชน หรือ โอท็อป (OTOP) เพราะ สนามจริงข้างนอก ไม่มีช่องมากนักให้ “ผลิตภัณฑ์” ท้องถิ่นเดิน ผมเคยไปถาม ไปถามทั้ง ธนาคาร และ อำเภอ ว่า ทำไมไม่ช่วย “De Simone” บ้างคำตอบ คือ เพราะผม จดทะเบียนเป็น “บริษัท”  ซึ่งเป็นเอกชน มันตลกมาก ผมอธิบายไปว่า ผมเป็นชาวบ้าน ผมไม่มีทุน ผมต้องกู้เงินมาลลงทุน  ซึ่ง ไม่มีใครมาร่วม “เข้ากลุ่มวิสาหกิจ” การที่ผมจด เป็น “บริษัท” เพราะส่วนหนึ่งสามารถยื่นขอกู้ได้ สอง ทำให้เราฝึกฝนทักษะเป็นผู้ประกอบการที่แท้จริง มีการทำระบบบัญชี ชำระภาษี จริง ซึ่งรัฐมีรายได้ ในความคิดผม รูปแบบนี้สิ รัฐควรลงทุน ตรงกันข้าม ไปสอบถาม “เงินกองทุน SMEs ดอกเบี้ยต่ำ  กับ ธกส. กับ ธนาคาร SMEs ไม่ได้ เพราะผมเป็นเอกชน ผมจำวันนั้นได้ดี เดินออกมาน้ำตานองหน้า เป็นเอกชน คือ คนที่ราชการไม่สามารถดูแลได้ !!

 

ในโลกความจริง ณ วันนี้ ทั้งในแง่สถานะ สินค้า ในแง่ สัญลักษณ์ เราคนไทย หรือ เกษตรกร ยังเอื้อมไม่ถึงสักอย่าง โอกาส ที่จะแก้ปัญหาความยากจนคนไทย หรือ เกษตรกร ถ้าคิดตื้นๆ มองปัญหาแค่เปลือกและลงมือหวือหวา แค่ปั่นกระแส เหมือนเรื่องเบียร์ สินค้าที่ วัตถุดิบทั้งหมดนำเข้า ผมว่าเรากำลังหลงประเด็นมาก การแปรรูป คือ กระดุม เม็ดที่ 6 และการสร้าง สถานะสินค้า คือ กระดุมเม็ดที่ 7  ทำให้คนไทย ทำให้ราชการ ทำให้ตลาด ที่ถูกทุนผูกขาดครอบไว้ คลี่ออก บานออก เปิดออก และ แงะงัด “ทัศนคติจังหวัด หรือ คนของรัฐ” ให้เลิกอคติ กับสินค้าอื่นๆ ที่อยู่นอกอาณัติ ตัวเองด้วย

การดันสินค้า ท้องถิ่น แบรนด์บ้านนอกให้ มีสถานะ มีโอกาสสร้างความหมายสำคัญ ได้อย่างไม่อายใคร ได้ทำให้สินค้าผูกโยงกับ ประวัติศาสตร์ ความทรง ความมีเรื่องราวผูกโยงกับวิถี สำนึกคนไทยหรือคนท้องถิ่น เพื่อเป็นความภูมิใจ นี่คือสิ่งที่ต้อง “รื้อ”  กระบวนการคิด การทำงานใหม่ ทุกระดับ เพราะผมยังเห็น แม้แต่ NGOs ระดับสูง ที่กำลังผลักดันการแก้ปัญหาคนจน ยังนั่งดื่มลีโอ กะ รีเจ้นซี่ เลย ไม่ต้องถาม หน่วยงานราชการ แทบทุกระดับ  ตั้งแต่ อบต. ไปจนถึง ผู้ราชการจังหวัด ถามพวกเขาเลือกดื่มอะไร

แน่นอนผมตอบได้เลยว่า ไม่มี แบรนด์ท้องถิ่นในวงเครื่องดื่ม ไม่มี De Simone ในหัวใจพวกเขาเลย.... นั่นคือ กระดุมเม็ดที่ 9  อำนาจ สัญลักษณ์ และ วัฒนธรรมการบริโภค