การลุกฮือของคนจนทั่วโลกในทศวรรษหน้า

957 15 Nov 2013

กอแก้ว วงศ์พันธุ์ เขียน รายงานของธนาคารโลกเมื่อปี 2555 รายงานว่ามีคนจนที่มีรายได้ไม่เกิน 60 บาทมีจำนวนมากถึง 2,500 ล้านคน ในขณะที่มีคนรวยที่สุดมีจำนวนเพียง 70 ล้านคน ในจำนวนประชากรโลกทั้งหมดประมาณ 7,000 ล้านคน เรียกว่าคนรวยมีเพียงแค่ 1% ของประชากรโลกทั้งหมด หากเปรียบเทียบกันแล้วรายได้ของคนรวยที่สุดเท่ากับรายได้ของคนจนรวมกันถึง 3,500 ล้านคน ซึ่งคิดเป็นคนจน 50% ของ โลกเลยทีเดียว นับเป็นความเหลื่อมล้ำทางสังคมที่เริ่มวิกฤตอย่างหนักเนื่องจากความร่ำรวย เหล่านั้นนำมาซึ่งปัญหาของกลุ่มคนจน อาทิ เกิดปัญหาการแย่งชิงทรัพยากรธรรมชาติเพื่อความร่ำรวยของคนบางกลุ่ม โดยปล่อยให้คนจนต้องประสบปัญหาต่างๆ มากมายทั้งปัญหาด้านความมั่นคงทางเศรษฐกิจ ปัญหาสุขภาพเนื่องจากผลกระทบจากการพัฒนา ปัญหาความมั่นคงทางด้านที่อยู่อาศัย หากไม่มีตระหนักในสิทธิของกลุ่มคนธรรมดาเหล่านี้ โลกอาจเผชิญกับการลุกฮือของคนจนทั่วโลกในอนาคต คนจน คนชายขอบ คนด้อยโอกาสทั่วโลก เป็นกลุ่มคนธรรมดาที่เป็นคนกลุ่มแรกที่มักถูกละเมิดสิทธิมนุษย ชน ถูกละเมิดทั้งทางโครงสร้างสังคมและทางปัจเจก โดยเฉพาะการละเมิดโดยภาครัฐที่มีนโยบายเบียดเบียนและละเมิดสิทธิพวกเขา ถูกเอารัดเอาเปรียบในนามโนบายการพัฒนาของภาครัฐ โดยปราศจากการคำนึงถึงสิทธิการมีส่วนร่วมของกลุ่มคนจนในการกำหนดนโยบายเหล่า นั้น ในประเทศไทยมีหลากหลายกรณีที่คนจน คนด้อยโอกาสถูกทำให้เป็นชายขอบโดยภาครัฐโดยนโยบายการพัฒนาที่เบียดเบียนคน ธรรมดามาเนิ่นนานแล้ว พวกเขาถูกไล่รื้อ ถูกขับออกจากพื้นที่เพื่อหลีกให้การพัฒนา หลีกทางให้เขื่อนขนาดใหญ่ หลีกทางให้นิคมอุตสาหกรรม เพื่อให้คนไม่กี่กลุ่มร่ำรวย เป็นต้น ประเทศเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชาและพม่าเริ่มถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนมากขึ้นใน นามการพัฒนาของประเทศเช่นกัน ไม่นับคนจนทั่วโลกที่กำลังเผชิญปัญหาเหล่านี้ โดยการกระทำมีความซับซ้อนมากขึ้น

เนื่อง จากสถานการณ์ของคนจน คนด้อยโอกาส คนชายขอบในนามคนธรรมดาถูกคุกคามอย่างซับซ้อนมากขึ้น ไม่มีแนวโน้มลดลง องค์กรทำงานด้านสิทธิมนุษยชนในประเทศไทยอาทิ Amnesty International มูลนิธิ ชุมชนไท สถาบันสิทธิมนุษยชนแห่งเอเชีย มูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคม สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน มูลนิธิผสานวัฒนธรรม มูลนิธิการศึกษาเพื่อการพัฒนา โครงการประสานชาติพันธุ์อันดามัน ร่วมกับคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.ทักษิณ สงขลา จึงได้ร่วมกันจัดงาน “เปิดโลกสิทธิมนุษยชนปีที่ 2 : คนธรรมดา สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ : เรียนรู้สิทธิมนุษยชนผ่านเสวนา ภาพยนตร์ ศิลปะ ดนตรีและกวีนิพนธ์” ขึ้นเมื่อวันที่ 4-8 พ.ย. 2556 เพื่อเป็นการกระตุ้นให้เกิดการตระหนักถึงปัญหาด้านสิทธิมนุษยชนที่เกิดขึ้น ในสังคมไทย โดยในงานได้นำเสนอปัญหาละเมิดสิทธิมนุษยชนทั้งในระดับประเทศและระดับนานา ชาติ โดยมีผู้ถูกละเมิดสิทธิด้านต่างๆ เป็นผู้นำเสนอปัญหาของตนเอง อาทิ ปัญหาผลกระทบของแหล่งผลิตอาหารภาคใต้จากแผนพัฒนาภาคใต้ ปัญหาการไล่รื้อที่อยู่ของคนจนเมืองในประเทศกัมพูชา ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศพม่า บังคลาเทศ อินโดนีเซีย เวียดนาม จีน ศรีลังกา ผศ.ดร.ณฐพงศ์ จิตรนิรัตน์ อาจารย์ประจำภาคสังคมศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ จ.สงขลา กล่าวว่า ตนเชื่อว่า การเปลี่ยนแปลงโลกต้องมาจากมือคนธรรมดาสามัญ และที่ผ่านมาคนธรรมดาสามัญสามารถเปลี่ยนแปลงโลกไปในทางที่ดีตลอดมา จึงได้มีการจัดเวทีเพื่อให้เกิดแนวทางการแก้ไขปัญหา และต้องการให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ปัญหาร่วมกันและเกิดความร่วมมือใน การทำงานในลักษณะเครือข่ายการแก้ไขปัญหาทั้งระดับประเทศและระดับนานาชาติ ขึ้น ตนเชื่อว่า หากภาครัฐหรือคนที่มีอำนาจปล่อยปละละเลยปัญหา กีดกันไม่ให้คนธรรมดาเหล่านี้เข้าไปมีส่วนร่วมในการตัดสินอนาคตและกำหนดการ พัฒนาประเทศ เชื่อว่าปัญหาต่างๆ จะนำมาสู่วิกฤตความขัดแย้ง ในทศวรรษหน้าคงมีการลุกฮือของคนจนทั่วโลกเกิดขึ้นแน่นอน วัฒนา นาคประดิษฐ์ ผู้ประสานงานมูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคมกล่าวว่า ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนเกิดจากการขาดการมีส่วนร่วมกำหนดอนาคตของคนจน คนธรรมดา ตนเชื่อว่าพลังคนเล็กคนน้อยมีจริง ดูจากกรณีประท้วงวอลล์สตรีท ตลาดหุ้นใหญ่ของโลกเมื่อเร็วๆ พลังเล็กมันทำให้คนหันมาคิดว่า ทุนนิยมมันมีปัญหา มันทำอะไรกับสังคมให้บิดเบี้ยวบ้าง หรือกรณีละตินอเมริกา คนเล็กคนน้อยในประเทศเริ่มวิพากษ์วิจารณ์ระบบการขดขี่ของอเมริกานันได้นำมา ซึ่งกาเร่งเร้าให้ชาวนาและขบวนการประชาชนออกมาต่อสู้ทุนนิยมขนาดใหญ่ ทุนนิยมเป็นตัวบีบให้คนออกมาต่อสู้ วัฒนากล่าวต่อไปอีกว่า ตนทำงานกับเยาวชนคนรุ่นใหม่อาสาสมัครเพื่อสังคมมาประมาณ 30 ปี พบว่าคนรุ่นใหม่มีความกล้าคิดกล้าทำอย่างมาก แต่ขาดการวิเคราะห์ปัญหาอย่างเชื่อมโยง ความกระตือรือร้นในการเข้าไปสัมพันธ์กับสังคมมีน้อยลง แต่ก็ไม่ได้นิ่งสนิทเสียทีเดียว หากพวกเขาได้รับการกระตุ้นถูกดึงศักยภาพออกมาอย่างถูกวิธี และหากพวกเขาเข้าไปสัมผัสกับปัญหาที่ตรงกับจริตของพวกเขาจริงๆ พวกเขาจะเปลี่ยนเป็นคนทำงานเพื่อสังคมอย่างจริงจังเลยทีเดียว ครั้งหนึ่งตนเคยทำงานกับเด็กมหาวิทยาลัยมีชื่อแห่งหนึ่ง เหมือนเป็นเด็กไม่สนใจปัญหาสังคม ใช้ของแบลนด์เนม เมื่อเขาออกพื้นที่อาสาและไปพบคนไทยคนหนึ่งแต่ไม่มีบัตรประชาชน ทำให้เขาสะเทือนใจและนำไปสู่การช่วยเหลือคนคนนั้นจนได้บัตรประชาชนไทย สุดท้ายการช่วยเหลือคนคนหนึ่งเขากลายเป็นคนที่เชี่ยวชาญชำนาญในเรื่องคนไร้ สัญชาติไร้สถานะ ตนคิดว่าสังคมไทยไม่ได้สิ้นหวังกับคนรุ่นใหม่หรือเยาวชนเพียงแต่ส่งเสริมพวก เขาให้ถูกทาง กลุ่มเยาวชนจะเป็นกลุ่มคนธรรมดาที่มีพลังยิ่งใหญ่ของสังคม ปริญญา บุญฤทธิ์ฤทัยกุล ผู้อำนวยการ Amnesty International ประเทศ ไทย มองว่านักศึกษามีโอกาสกว่าคนอื่นๆ ต้องการให้นักศึกษาเข้าใจสิทธิมนุษยชนชัดเจนมากขึ้น เอมเนสตี้ต้องการสร้างสิทธิมนุษยชนให้เป็นวัฒนธรรมของสังคมให้ได้ สิทธิมนุษยชนไม่ใช่เรื่องของการเข้าใจสิทธิของตนเองและเรียกร้องแต่สิทธิตน เองเท่านั้น ตนจึงได้มีการร่วมมือกับคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาทักษิณทำโปรแกรมในการสอน การอบรมกับนักศึกษาด้านสิทธิมนุษยชน เป็นโปรแกรมระยะยาว อยากให้นักศึกษาเข้าใจและก้าวออกไปช่วยเหลือคนที่ถูกจำกัดสิทธิในสังคมมาก ขึ้น ปริญญา กล่าวถึงการทำงานของเอมเนสตี้ว่าเป็นตัวเชื่อมประสานตั้งแต่ระดับท้องถิ่น และระดับนานาชาติเพื่อรณรงค์และเป็นกระบอกเสียงให้คนที่ถูกละเมิดให้เป็นที่ รับรู้แก่สังคมวงกว้าง เพื่อให้สังคมเป็นแรงกดดันภาครัฐในการแก้ไขปัญหาให้กับคนที่ถูกละเมิด มีกรณีในภูมิภาคอาเซียนที่เราช่วยรณรงค์ เช่น กลุ่มคนจนเมืองในประเทศกัมพูชา ได้นำพวกเขาออกมาพูดถึงความเดือดร้อนและการถูกละเมิดสิทธินอกประเทศว่า พวกเขาถูกทำร้าย ถูกไล่รื้ออย่างไม่เป็นธรรมอย่างไร เมื่อสังคมโลกรับทราบ จะช่วยชะลอเหตุการณ์เลวร้าย และนำไปสู่การแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืน ปัญหา ของคนจนไม่ใช่ปัญหาระดับท้องถิ่นเท่านั้น แต่เป็นปัญหาระดับภูมิภาค และปัญหาระดับโลก นับวันคนจนทวีจำนวนมากขึ้น ในขณะเดียวกันตัวเลขทางเศรษฐกิจกลับสูงขึ้น แต่ตกอยู่ในมือของคนกลุ่มจำนวนน้อยของโลก เป็นดัชนีวัดความวิกฤตความขัดแย้งในอนาคต หากไม่มีการทบทวนการพัฒนาทางเศรษฐกิจของโลก