นวัตกรรมสู่ครูยุคปฏิรูปการศึกษา

1636 05 Nov 2013

นวัตกรรมสู่ครูยุคปฏิรูปการศึกษา “เล่าเรื่อง ชวนคุยลุยงาน” กรณีศึกษา ร.ร.เร๊าะห์มานีย๊ะห์ ตำบลป่าชิง อำเภอ จะนะ จังหวัดสงขลา กับ ร.ร.จริยธรรมศึกษามูลนิธิ ตำบลสะกอม อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ณ ห้องประชุมโรงเรียนเร๊าะห์มานีย๊ะห์ อ.จะนะ จ.สงขลา วันที่ ๓๑ ต.ค. ๕๖ วิทยากรกระบวนการโดย: ผศ.ดร.จารุวัจน์ สองเมือง ด้วยพระนามของอัลลอฮฺผูทรงเมตาปรานียิ่ง ขอความสันติสุขจงมีแด่ศาสนทูตมุฮัมมัด ผู้เจริญรอยตามท่านและสุขสวัสดีผู้อ่านทุกท่าน ก้าวแรกของการชวนคุย... กระบวนการขับเคลื่อนโรงเรียนสู่การเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ ผ่านการจัดการความรู้ถือเป็นสิ่งสำคัญ ทุกคนมีความรู้เพิ่มขึ้น ครูต้องมีมุมมอง-และความรู้เปลี่ยน เพื่อปรับเปลี่ยนองค์การ (โรงเรียน)ถ้าเราจัดกระบวนการเรียนรู้หรือที่เรียกว่าสอนไปไม่มีอะไรพัฒนา ถือว่าเราไม่พัฒนา เพราะ “ครูมุสลิมที่ดีจะต้องไม่โดนงูกัดในซ้ำรูเดิมถึง ๒ ครั้งหรือครูที่ดีควรเป็นครูมืออาชีพ ไม่ใช่อาชีพครูซึ่งปัจจุบันนักเรียนกำลังก้าวสู่ศตวรรษที่ 21 ” สิ่งเหล่านี้จึงควรเกิดขึ้นในการเรียนรู้องค์กรหรือLearning Organization โดยเฉพาะสถาบันการศึกษา องค์กรจะเคลื่อนไม่ได้ถ้าเราไม่ร่วมกันทำ หลายสาเหตุที่เราต้องหันกันมาขบคิด เช่น ทำไมคนไปอบรมกลับมาทำไมเกิดความล้มเลว บางครั้งไปอบรมเอาความรู้ภายนอกแล้วมาขับเคลื่อนในโรงเรียนซึ่งต่างบริบทของการรับรู้มาในการอบรม ทำให้งานไม่เคลื่อน เพราะฉะนั้นคุณค่าในโรงเรียนน่าจะมีคุณค่ามากกว่า ที่สำคัญบางครั้งการทำให้เหมือนกันบางครั้งทำให้เกิดปัญหา ความรู้ที่ครูมีในโรงเรียนหรือสถานศึกษา คือ ๑. ความรู้ที่ครูมี (เดิมในวิชา) ๒. ความรู้ในการจัดการเรียนรู้หรือในอดีตที่เรียกว่าการสอน (เทคนิคการสอน) สิ่งที่พบ เวลาประชุมประจำเดือนแต่ละโรงเรียน ๙๐ เปอร์เซ็นต์ คือเจ้าของโรงเรียนเป้นคนพูด ๑๐ เปอร์เซ็นต์ เป็นวิทยากร ครูไม่ได้พูดเลย สิ่งที่น่าคิดคือหลายต่อหลายครั้งการประชุมใหญ่ๆไม่ได้จบบนโต๊ะการประชุม ถึงเวลาแล้วที่วันนี้ในมือของเราแต่ละคนกำอะไรไว้ แบมันออกมา ที่ผ่านมาเวลาเราคุยเรามักจะคุยเรื่องที่บั่นทอนกำลังใจกันใช่หรือไม่ เวลาอยู่โรงเรียนครูคุยเรื่องอะไรกัน...? ขยับองค์กรสู่การเรียนรู้...เล่าเรื่องดีๆกัน มีเรื่องราวมากมายที่น่าค้นหาดังนี้... เช่น… เรื่อง “ทำความสะอาดบ้าน” จากกลุ่ม ๑ โดย ครูโรงเรียนจริยธรรมฯ ชวนเด็กคุยว่าใครเคยทำความสะอาดบ้านอะไรบ้าง แล้วให้เด็กวาดภาพ แล้วติดรูปตามฝาผนัง ...เด็กมีความสุขนั่งชื่นชมในผลงานของเขา ความคิดเห็นจากต่างกลุ่ม : ครูซอและห์ จากโรงเรียนเร๊าะห์มานีย๊ะห์ มองเห็นว่าสิ่งที่น่าชื่นชมคือ ครูไม่สอนแต่เด็กสามารถร่วมชั้นเรียนกับครูได้ (มองเรื่องเทคนิคการสอน) สิ่งสำคัญ...คือการชื่นชมผลงานของเด็ก อีกตัวอย่าง… ครูเซาะห์ นำเสนอ เรื่อง “ประสบการณ์ ๖ เดือน” ตอนแรกที่เข้ามาคุมชั้นเรียนไม่ได้ เด็กจะเล่น ตอนสอนคาบ ๑-๖ คุมไม่ได้เลย พอถึงคาบที่ ๘ เลยคิดสื่อ...เลยกลับไปคิดบัตรคำ นำบัตรคำไปแอบ เข้าห้องเรียน ทักทาย นร. เหมือนทุกๆวัน บอกเด็กว่าเราจะเล่นเกม แบ่งกลุ่มชาย-หญิง แล้วให้ นร. ออกไปหาคำศัพท์ ให้ออกหาคำศัพท์ จดคำศัพท์ นร. เกิดความสุข เกิดความสนุกในกิจกรรม ความคิดเห็นต่างกลุ่ม : ครูชายจาก ร.ร.จริยฯ ครูมีความตั้งใจสูง แม้จะกังวลอยู่บ้าง ด้วยการหาวิธีการให้เด็กอยากเรียนและมีส่วนร่วม อีกตัวอย่าง… ครูอาซูวัน จากโรงเรียนเร๊าะห์มานีย๊ะห์ ครูส่วนใหญ่เป็นครูใหม่ ตัวเองเข้าสอนวันแรกวิชาคอม “ตั้งคำถามก่อน-เด็กตอบว่าหนูไม่รู้จักคะ/ครับ” มองหาอุปกรณ์รอบตัว เอาอุปกรณ์ที่เสียมาเป็นสื่อ วันหลังเลยเอาอุปกรณ์มาเป็นสื่อถามเด็ก นร.ใช้วิธีการสอนน้อย-ศึกษาเยอะๆ แล้วให้เด็กสรุป เช่น นร. ม.๑ ให้ นร. แบ่งกลุ่มให้ นร. ศึกษาตามหน่วยการเรียนรู้ ...หลังจากนั้นครูก็สรุป ความคิดเห็นต่างกลุ่ม : ครูเนตรนภาจากเร๊าะห์มานีย๊ะห์...ชื่นชมวิธีการสอนที่เพื่อนครูไม่เคยเจอ นร. แต่สามารถนำสิ่งที่มีอยู่ใกล้ตัวแล้วนำมาใช้ประโยชน์ได้ โดยไม่มองเป็นปัญหา ครูแดน่า จากเร๊าะห์มานีย๊ะห์ เล่าให้ฟังว่าการสอนภาษาจะให้เด็กชอบ คือ ให้เด็กได้ฝึกออกเสียง “การไม่รู้คำศัพท์ ดับอนาถ ทุกภาษา” สอนเสริมเด็ก ม.๑ พูดกับเด็กพูดให้ชัดทุกภาษา ดังนั้นการออกเสียงฝึกให้เด็กอ่านออกเสียงพร้อมครู มีการสอนอ่านทุกคาบ เนื่องจากเด็กไม่รู้ภาษา-จึงควรฝึกมากๆ ...ได้ไปอบรมที่หาดใหญ่ ได้เกมมา “ครูเขียนถามวันเกิดของเด็ก “What is your birthday ”ให้เด็กเขียนวันเกิดของตัวเอง เขียนเสร็จเก็บใส่กล่อง แล้วให้เพื่อนๆมาหยิบ หลังจากนั้นครูก็ให้เพื่อนๆที่หยิบได้ก็ไปถามเพื่อนตามคำสั่งที่ครูฝึกให้ เดินหาเพื่อนที่เกิดวันนั้น– (เกมที่ ๒) ถามเด็กต่อว่าเมื่อวานไปสวนสัตว์ นร. วาดรูปแล้วบอกว่าไปเจออะไรบ้าง ความคิดเห็นต่างกลุ่ม : ครูญาดา จากเร๊าะห์มานีย๊ะห์ มองเห็นว่าน่าจะนำไปใช้ในรายวิชาฟิสิกส์ ได้ ครูสาว จากเร๊าะห์มานีย๊ะห์ เรื่องเด็กมีพฤติกรรมการเรียน ม.๖ รุ่นแรกมองว่าทำไมเด็กไม่เอาการเรียน ยังเล่น ไม่มองอนาคต ทั้งๆที่อยู่ ม.๖ พอเข้าไปสอนเจอปัญหา เลย เปลี่ยนวิธีการสอนจากเดิมบรรยายปกติ เลย เดินจี้เป็นรายบุคคล พอเราไปให้ความสนใจกับทุกคน / เด็กจบไปแล้วมาหาครูให้ติวแคลคูลัส เด็กกลับไปสอบผ่านในระดับมหาวิทยาลัย เด็กรู้สึกว่าจบไปแล้วครูยังช่วยเขาได้ นร. สำนึกได้ในสิ่งที่ครูเคยพร่ำสอน ความคิดเห็นต่างกลุ่ม :ครูชายจริยฯ ครูที่นำเสนอเป็นครูพันธุ์ใหม่ ...โดยใช้การเข้าถึงตัวตนของ นร. เข้าใจบุคลิก เข้าถึงเด็ก ครูซอและห์ จากเร๊าะห์มานีย๊ะห์ เรื่องเทคนิคการสอน ม.๒ วิธีการสอนศิลปะ เดิมเด็กไม่ให้ความร่วมือนั่งสะเปะสะปะ คุณครูให้เด็กมานั่งข้างหน้าจัดห้องใหม่ เข้าประชิดตัว แล้วเวียนสอน ความคิดเห็นต่างกลุ่ม :ครูอามีน จากเร๊าะห์มานีย๊ะห์ ประทับใจการเป็นครูเปรียบเสมือนพ่อ-แม่ ในฐานะที่เป็นครูใหม่ ๖ เดือน ตอนแรกที่เข้ามากินแต่ยาไทลินอล (แก้ปวดหัว) สมัยเรียนตัวเองก็ไม่ใช่คนตั้งใจเรียนอะไร พอมาเปลี่ยนสถานะเป็นครูเลยรู้ ขอชื่นชมศักยภาพในการให้คำแนะนำของรุ่นพี่ๆ KM(Knowledge Management) เราคุยเรื่องดีๆ โดยเอาตัวเองเป็นหลัก เพราะฉะนั้นเราจะไม่คุยเรื่องไม่ดีของเรากระบวนการนี้เรียกว่า COP (Community Of Practice )เสร็จเราต้องมี “ท.ท.ท. : ทำทันที” -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- โจทย์...อะไรคือปัญหาหลักที่เราอยากจะแก้ ระหว่างเรา(ครู) กับเด็กหรือผู้เรียน แล้วสามารถทำได้ทันที “การเรียนรู้สมัยใหม่ เราไม่ใช่สนใจคำตอบแต่เราสนใจวิธีกระบวนการหาคำตอบ...” สิ่งเหล่านี้จึงมีความสำคัญ อาทิ PLC: Professional Learning Communityเรียนแล้วเด็กควรได้ Criticalthinking - ปัญหาที่ต้องการแก้ไขเกี่ยวกับ นักเรียน. - นร. ชอบออกจากห้องทุก ๕ นาที / นร. ออกนอกบริเวณโรงเรียนต้องขออนุญาตจากฝ่ายปกครอง - นร. มีพฤติกรรมก้าวร้าว วิธีการแก้ปัญหา ครูทุกคนต้องปลูกฝังมารยาท (อัคลาค) ก่อนจะจบชั้นเรียน ครูทุกคนต้องให้ข้อคิดท้ายบท - นร. ใช้ภาษาถิ่นในห้องเรียน ทำให้ภาษาที่เด็กสื่อสารเป็นภาษาถิ่น - นร. ไม่ส่งการบ้าน วิธีแก้คือครูต้องติดตามสม่ำเสมอ ให้แรงเสริม หลายๆปัญหาต้องอาศัยความร่วมมือจากผู้ปกครอง - ปฐมวัย เด็กมาสาย เด็กงอแง เด็กไม่อยากมาเรียนในช่วงแรกๆ ครูจะต้องชี้แจงให้เด็กๆเข้าใจ - เด็กใช้ภาษาท้องถิ่น (ปฐมวัย) - เด็กมีปัญหาครอบครัวผู้ปกครองไม่ค่อยได้อยู่กับเด็กๆ เนื่องจากออกไปทำงาน - ผู้ปกครองบางส่วนไม่ให้ความร่วมมือ / ไม่ใส่ใจเด็กๆเท่าที่ควรไม่มีข้อมูลให้ครู - นร. ขาดการใช้ภาษากลาง /มีพฤติกรรมก้าวร้าว / ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนต่ำ หรือเพราะส่วนใหญ่ครูที่จบยังไม่ค่อยมีประสบการณ์ วิธีการแก้ปัญหา ...ครูสอนซ่อมเสริม จัดการติวอย่างสม่ำเสมอ มีการจัดอบรมคุณธรรมจริยธรรมให้แก่ นร. – สร้างแรงจูงใจในการอยากเข้าเรียนและเรียนรู้ - ครูควรทำวิจัยชั้นเรียน - นร. มีความหลากหลายต่างพ่อต่างแม่ จึงมีบุคลิกต่างกัน วิธีการแก้ คือการสอนปรับพื้นฐานทั้งทักษะความรู้และทักษะชีวิต (เพื่อให้ นร. มีพื้นฐานที่ไม่ต่างกันมากในเรื่องความรู้) - ปัญหาที่ต้องแก้ไขเกี่ยวกับครู - สื่อการเรียนการสอนขาดแคลน เช่น วิชาศิลปะ วิชาภาษาขาดแคลนหนังสือในห้องสมุด เด็กได้รับความรู้แค่เพียงด้านเดียว วิธีการแก้ปัญหา ครูควรสามารถปรับประยุกต์ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นให้ นร. ศึกษา / วิชาภาษาอังกฤษ เช่น ให้เด็กลงพื้นที่จริงแล้วไปพบสิ่งนั้นจริงๆ แล้วเรียนรู้คำศัพท์ - ครูไม่ได้จบสายวิชาโดยตรง ครูต้องสร้างจุดยืนให้แก่ตัวเอง - ครูไม่มีสื่อการสอน ไม่สามารถผลิตสื่อได้ทุกหน่วย วิธีการแก้คือครูควรผลิตสื่อทุกหน่วยที่เป็นรูปธรรม - ครูไม่เตรียมแผนการสอน วิธีการแก้เตรียมแผน - ครูขาดการติดตาม - ครูโดยตรง / ครูไม่มีใบประกอบวิชาชีพครู ไม่ได้จบสายการศึกษา จึงขาดการจัดการเรียนการสอน - ครูไม่ปรับเปลี่ยนวิธีการสอนให้ทันกับศตวรรษที่ ๒๑ วิธีการแก้ปัญหา คือ ให้จัดการเรียนรู้ที่ นร. มีส่วนร่วม / หรือสอนแบบใช้นิทาน ใช้เกม - ครูมีภาระงานอื่นๆนอกเหนือจากงานสอน ถึงเวลาสอนก็จะไปสอนเลย - ครูต้องพยายามออกแบบการเรียนรู้ที่สามารถวิเคราะห์เด็กได้หลายๆแบบ *** อยากให้ครูใช้อินเทอร์เน็ตให้เป็นประโยชน์ - ครูขาดการใช้นวัตกรรม วิธีแก้คือ ส่งครูเข้าร่วมอบรม แม้โรงเรียนอาจทำอยู่บ้างแต่ก็ยังไม่ทั่วถึงโดยเฉพาะครูศาสนาควรได้รับสิ่งเหล่านี้ด้วย - ครูขาดอุปกรณ์การเรียนรู้โดยเฉพาะทางด้านวิทยาศาสตร์ สิ่งที่เป็นปัจจุบันคือเด็กไม่ได้ทดลอง แม้จะใช้วิธีการแก้ไขโดยการดูวิดิทัศน์การทดลอง ก็ยังทำให้เด็กขาดทักษะจริง - ครูที่ขาดสอน ควรมีการเสริมแรงหากมีการสอนแทน - ศักยภาพการจัดการเรียนรู้ของครูส่งผลต่อการจัดการเรียนรู้ต่อ นร. วิธีแก้คือปรับกระบวนการเรียนรู้ - ครูมักจะบรรยายและสอนตามหนังสือย่างเดียว - ครูไม่ได้เตรียมการสอน อาจจะด้วยหลายปัจจัย - ครูไม่สามารถทำให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการจัดการเรียนการสอน - ครูต้องรู้จักวิเคราะห์ นร. มุมมองผู้ทรงคุณวุฒิ (อ.อับดุลสุโก ดินอะ) ... - การใช้สื่อไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ต้องมีการแลกเปลี่ยนกันในการถ่ายทอด ที่สำคัญการผลิตสื่อข้ามสายวิชาที่น่าสนใจ - ผู้ปกครองมีหลายระดับ จึงต้องมีแบบตรวจสอบที่ชัดเจน เพราะฉะนั้นบางกรณีอาจจะต้องมีการเยี่ยมบ้านบ้างในบางกรณี - ใช้ครูที่ตรงสายและใช้ครูที่จบวิชาชีพครูจัดโครงการแลกเปลี่ยนกันเองกับครูที่ไม่ได้ด้านการสอนโดยเฉพาะครูสอนวิชาอิสลามศึกษาในสาระต่างๆในขณะเดียวกันควรให้คริสลามศึกษาเป็นที่ปรึกษาเพื่อบูรณาการกับหลักศาสนาเพื่อไม่ให้ครูหรือผู้เรียนคิดแยกส่วน เพราะครูอื่นๆจะได้มีกำลังใจ - ใช้ทรัพยากรภายในในการอบรมให้คุ้มค่า - ปัญหาของโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามเด็กเรียนหลายวิชาทั้งศาสนาและสามัญ (๘สาระหลักศาสนาและสามัญไม่นับสาระเพิ่มเติม) หากเราสามารถออกแบบบูรณาการในการสั่งงานและให้คะแนนข้ามศาสตร์ได้ เพื่อลดการทำงานที่หนักของ นร.จะดีมาก - ไปขอใช้แลปจากมหาวิทยาลัย โดยที่โรงเรียนต้องออกแบบการทดลองก่อน - การสอนแทน ผู้บริหารควรมีการตรวจสอบคุณภาพในการทำหน้าที่แทน - ครูที่ขาดสอนเกิน ๕ ครั้งควรจะกลับมาสอนซ่อมเสริมแทนด้วยตัวเองด้วย - อ.จารุวัจน์ ให้โจทย์ ทำยังไงจะแก้พื้นฐานเด็ก ได้ทันท่วงที - ที่ ร.ร. จริยธรรมศึกษามูลนิธิ ใช้กระบวนการนิเทศ และพูดคุยด้วยการเลือก Best Practice มาร่วมพูดคุย - แต่ละสาระควรมีที่ปรึกษาทางด้านศานาในสายวิชาสามัญ - วิธีการบูรณาการที่ดีที่สุด คือ การวางโจทย์มาก่อน ข้อตกลงที่จะต้องเดินต่อในก้าวต่อไป...สำหรับแผนระหว่าง ๒ เดือน พ.ย.-ธ.ค. ๕๖ - อย่างน้อยจะต้องมีการประชุมกลุ่ม ๒ สัปดาห์/ครั้ง ...แล้วต้องทำทันที (ท.ท.ท.) - บันทึกการประชุม (ทำอะไร ปรับกิจกรรม แล้วเปลี่ยนแผนอะไร) แล้วทำบอร์ด ให้แต่ละกลุ่มเอาไปติด เพื่อนร่วมงานทุกคนได้อ่านแล้วแลกเปลี่ยนผ่านการนำเสนอของเพื่อนร่วมงาน สิ่งสำคัญคือ “ทำ คิด ลองเท่าที่ทำได้” เรียบเรียงสรุป : ฟูอ๊าด (สุรชัย) ไวยวรรณจิตร รายงานโดย อุสตาซอับดุชชะกูร บินชาฟิอีย์ (อับดุลสุโก ดินอะ)