5 เรื่องเด่น ประเด็นเหมืองแร่ 2562

ขอบคุณภาพ จาก Way แมกกาซีน : https://waymagazine.org/dongmafai-mining/

จากการติดตามสถานการณ์เหมืองแร่ในประเทศไทย ตลอดปี 2562 ที่ผ่านมาของเพจ This Land No Mine สิ่งที่เราสังเกตเห็นอย่างหนึ่งคือ ประเด็นปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการทำเหมืองแร่นั้น กระจายตัวอยู่ทั่วทุกภาค ทุกพื้นที่ของประเทศไทย และมีพี่น้องประชาชนไม่น้อย ที่ทราบข้อมูล เห็นพิรุธ หรือข้อบกพร่องจากกระบวนการต่างๆ ที่ไม่ถูกต้อง จนมีการรวมตัวกันและลุกขึ้นมาแสดงพลังคัดค้านการทำเหมืองแร่ในหลายพื้นที่

ด้วยเหตุผลนี้เอง ในครั้งนี้ ทางเพจ This Land No Mine จึงขอหยิบยก เรื่องเด่น ประเด็นร้อน 5 เรื่อง ที่เกี่ยวข้องกับการคัดค้านเหมืองแร่ ในปี 2562 มาดังนี้

5 เรื่องเด่น ประเด็นเหมืองแร่ 2562

1. อุ้ม เอกชัย อิสระทะ แกนนำต่อต้านเหมืองหิน

          เมื่อวันที่ 5 สิงหาคม 2562 นายเอกชัย อิสระทะ ได้เดินทางไปร่วมสังเกตการณ์ การจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นในการขอประทานบัตรการทำเหมืองแร่หินปูน ของบริษัทสิงห์ศิลาทอง จำกัด ที่จังหวัดพัทลุง แต่เมื่อไปถึงสถานที่จัดเวทีฯ กลับถูกอุ้ม นำไปกักขัง ยึดทรัพย์สินและอุปกรณ์สื่อสาร พร้อมทั้งข่มขู่ให้หยุดการเคลื่อนไหวเพื่อคัดค้านการทำเหมืองแร่ในพื้นที่ 

          แม้เหตุการณ์นี้จะจับตัวผู้ต้องหาได้ จากการเข้ามามอบตัว แต่สิ่งที่จะไม่เกิดขึ้นอย่างแน่นอนคือการเอาตัวผู้อยู่เบื้องหลังมารับผิด สถานการณ์ที่เกิดขึ้นกับนายเอกชัยฯ กำลังทำให้เราเห็นปัญหาของความรุนแรง ที่ถูกนำมาใช้เพื่อจัดการกับกลุ่มผู้คัดค้านการทำเหมืองมาโดยตลอดตั้งแต่อดีตและยังคงความรุนแรงมาจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะเหมืองหินที่ลงทุนน้อย แต่ได้ผลตอบแทนมหาศาล

2.สกัดเหมืองแร่เถื่อน ฅนเหล่าไฮงามไม่เอาเหมืองแร่

          ทราย ชนิดของดินที่ลักษณะเป็นเม็ดเดี่ยวๆ ไม่เกาะกัน และเป็นดินที่มีการระบายได้ดีเกินไป จึงไม่ค่อยถูกใจเกษตรกรมากนัก จนบางครั้งก็ยอมที่จะขายในราคาถูกแสนถูก เพื่อกำจัดดินทรายเหล่านี้ออกไป เพื่อแลกกับการปรับพื้นที่ให้เหมาะแก่การปลูกพืชให้มากที่สุด โดยหารู้ไม่ว่า จริงๆ แล้วดินทรายเหล่านั้นไม่ใช่ดินทรายธรรมดา แต่คือทรายซิลิก้า ที่มูลค่าสูงและเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก โดยเฉพาะอุตสาหกรรมแก้ว 

          ในพื้นที่ ต.เหล่าไฮงาม อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ได้มีการเข้ามาขอประทานบัตรทำเหมืองทรายแก้วในพื้นที่ โดยเข้ามาในเวลาใกล้เคียงกัน 2 บริษัท จึงทำให้เกิดการตั้งคำถามต่อผลกระทบและสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น เพราะผู้ที่ได้รับเชิญให้เข้าร่วมเวทีรับฟังความคิดเห็นมีเพียงหมู่บ้านเดียว การรวมตัวของพี่น้องฅนเหล่าไฮงามไม่เอาเหมืองแร่จึงเกิดขึ้น และจากการรวมตัวกันศึกษาข้อมูลโดยมีนักวิชาการต่างๆ เข้ามาให้ความรู้นี่เอง ทำให้ในพื้นที่พบพิรุธว่า มีการลักลอบขุดแร่ก่อนได้รับประทานบัตร เนื่องจากสภาพพื้นที่ประทานบัตรที่การกองดินทรายไว้รอแล้ว และพบว่าเคยมีการรับซื้อดินจากชาวบ้านจำนวนมากในราคาถูก และพิรุธในข้อมูลที่ให้สำหรับจัดเวทีรับฟังความคิดเห็น ทำให้คาดหมายได้ว่าจะมีการการนำดินทรายจากพื้นที่อื่นเข้ามาแต่งแร่อย่างแน่นอน 

          และในที่สุด จากการแสดงพลังคัดค้านอย่างต่อเนื่องของชาวบ้าน จากการติดตามสถานการณ์และหาข้อเท็จจริงของสื่อมวลชน การเข้ามาให้ข้อมูลของนักวิชาการด้านต่างๆ ก็เป็นผลทำให้ในวันที่ 9 กันยายน 25612 อุตสาหกรรมจังหวัดกาฬสินธุ์ได้ทำการเพิกถอนคำขอประทานบัตรทำเหมืองทรายแก้วในพื้นที่ ทั้ง 2 คำขอ

            3. พี่น้องกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยง แสดงพลังยับยั้งเหมืองถ่านหิน

          เป็นอีกหนึ่งปรากฏการณ์ที่ไม่พูดถึงไม่ได้ กับการรวมตัวกันของพี่น้องกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยง ในอำเภออมก๋อย เรื่องราวเริ่มต้นจากการเข้ามาติดประกาศว่าจะมีการจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นในการทำเหมืองแร่ถ่านหินที่หมู่บ้านกะเบอะดิน ต.อมก๋อย อ.อมก๋อย จ.เชียงใหม่ ทำให้เกิดความตื่นตระหนกอย่างมากทั้งพี่น้องชาวบ้านในพื้นที่ และพี่น้องประชาชนในเขตตัวอำเภอ เพราะที่ผ่านมาไม่เคยทราบมาก่อนเลยว่ามีการสำรวจ หรือมีการขอประทานบัตรในพื้นที่ และชาวบ้านในพื้นที่เองก็ไม่เคยได้เข้าร่วมเวทีแสดงความคิดเห็นใดๆ ที่กฎหมายระบุไว้เลยแม้แต่เวทีเดียว

          ความไม่ชอบมาพากลนี้เอง ทำให้หลายภาคส่วนเข้ามาร่วมศึกษาประเด็นปัญหาจนพบข้อพิรุธหลายประการ โดยเฉพาะการทำรายงานวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม ที่มีข้อสงสัยว่าข้อมูลบิดเบือนไปจากข้อเท็จจริง อาจจะไม่ได้มีการจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นอย่างที่อ้าง และดูเหมือนว่าจะมีลายเซนต์ปลอมหลายจุด ความไม่ซื่อสัตย์ ความไม่ตรงไปตรงมานี้เองทำให้เกิดรวมพลังอย่างมหาศาลของชาวบ้านกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงในพื้นที่ จนทำให้เกิดปรากฎการณ์ที่มีชาวบ้านกว่าสองพันคนลุกขึ้นมาสกัดกั้นเวทีรับฟังความคิดเห็น ในวันที่ 28 กันยายน 2562 เพื่อแสดงพลังว่าคนอมก๋อยไม่เอาเหมืองถ่านหิน 

การต่อสู้ของพี่น้องอมก๋อยอาจจะไม่ง่ายนัก เพราะเหมืองถ่านหินดังกล่าว มีเป้าหมายสำคัญเพื่อลดต้นทุนให้บริษัทยักษ์ใหญ่อย่าง SCG เพื่อให้ SCG ได้ใช้ถ่านหินในราคาที่ถูกที่สุด แต่ถึงจะไม่ง่ายเราก็ยังเชื่อว่าพลังของประชาชน จะทำให้พี่น้องอมก๋อยได้รับชัยชนะได้ในที่สุด

4. ชัยชนะแรกของขบวนการภาคประชาชน ตามพ.ร.บ.แร่ใหม่ ยุติเหมืองหิน(ทราย) คำป่าหลาย 

จ.มุกดาหาร

          จากการประกาศใช้พระราชบัญญัติแร่ พ.ศ. 2560 ทำให้ นักต่อสู้หลายพื้นที่ต้องลุกขึ้นมาศึกษากฎหมายแร่ฉบับใหม่ เพื่อเตรียมตัวป้องกันการพลิกแพลงกฎหมาย จนกลายเป็นกฎหมายแร่ภาคพิสดาร จนกลายเป็นกฎหมายลูก ระดับอนุบัญญัติกลับมีอำนาจเหนือกฎหมายแม่อย่างพ.ร.บ.แร่ หรือแม้แต่การที่ แผนแม่บทการบริหารจัดการแร่ ที่ไม่ได้มีสถานนะเป็นกฎหมายเสียด้วยซ้ำ กลับสามารถสั่งยับยั้งให้บางโครงการไม่ต้องทำตามกฎหมายแร่ได้

          แต่อย่างไรก็ตาม กลุ่มอนุรักษ์น้ำซับคำป่าหลาย จ.มุกดาหาร ที่รวมกลุ่มกันเพื่อคัดค้านการทำเหมืองหินทรายในพื้นที่ ยังคงยืนยันว่า การดำเนินโครงการเหมืองแร่ต้องทำตามหลักเกณฑ์ วิธีการที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติแร่ 2560 โดยเฉพาะมาตราสำคัญ มาตรา 17 วรรค 4 ที่ห้ามนำพื้นที่ต้นน้ำหรือป่าน้ำซับซึม ไปเป็นเขตแหล่งแร่เพื่อการทำเหมือง จนนำมาสู่การพิสูนจ์ข้อเท็จจริงจนพบว่ามีตาน้ำผุดซึ่งถือเป็นแหล่งน้ำซับซึมอยู่ภายในเขตประทานบัตร ในวันที่ 24 พฤศจิกายน 2562 ได้มีการแจ้งอย่างไม่เป็นทางการจากทรัพยากรจังหวัดมุกดาหาร ว่ามีการเพิกถอนคำขอประทานบัตรเหมืองหินทรายในพื้นที่ไปแล้ว นี่จึงนับว่าเป็นชัยชนะแรก และหวังว่าการเพิกถอนคำขอจะไม่ได้เป็นเพียงแค่ลมปากของตัวแทนจากส่วนราชการ

5. 25 ปี แห่งการต่อสู้ สู่กิจกรรม "เดิน-ปิด-เหมือง" หยุดการต่อสัมปทานเหมืองหิน @ ดงมะไฟ

กิจกรรม "เดิน-ปิด-เหมือง" เป็นกิจกรรมการรณรงค์ครั้งใหญ่ของชาวบ้านกลุ่มอนุรักษ์ป่าชุมชน เขาเหล่าใหญ่-ผาจันได ในพื้นที่ ต.ดงมะไฟ อ.สุวรรณคูหา จ.หนองบัวลำภู และเป็นพื้นที่หนึ่ง ที่มีการต่อสู้กับการทำเหมืองหินและโรงโม่หินมาอย่างยาวนาน ตลอดเส้นทางการต่อสู้ มีบทเรียนต่างๆ มากมายให้ชาวบ้านนักต่อสู้พื้นที่อื่นๆได้ศึกษา ทั้งบทเรียนเรื่องการสูญเสีย จากการที่ต้องเสียแกนนำจากการถูกสังหาร มากถึง 4 คน และบทเรียนแห่งชัยชนะ ที่สร้างบรรทัดฐานของเรื่องสิทธิชุมชนจากการฟ้องศาลปกครอง

การเดินปิดเหมือง ของชาวบ้านกลุ่มอนุรักษ์ฯ ได้จัดขึ้นในวันที่ 7-12 ธันวาคม 2562 การจัดกิจกรรมในครั้งนี้ถือว่าเป็นการจัดกิจกรรมที่ประสบผลสำเร็จอย่างมากของชาวบ้าน กำลังใจจากชาวหนองบัวลำภูตลอดเส้นทางการเดิน การติดตามสถานการณ์จากสื่อโซเชียลมีเดีย หรือแม้แต่การลุกขึ้นมารวมตัวกันอย่างมากมายอีกครั้งในรอบหลายปี กำลังปลุกไฟแห่งการต่อสู้ขึ้นมาอีกครั้ง และในปี 2563 นี้เอง ชาวบ้านกลุ่มอนุรักษ์ป่าชุมชนเขาเหล่าใหญ่-ผาจันได ประกาศ ณ ศาลากลางจังหวัดหนองบัวลำภูว่า 

"พวกเราจะปิดเหมืองให้ได้ภายในปี 2563 นี้"